5 japońskich zwyczajów, widocznych tylko dla wyjątkowo uważnych

Cisza w windzie i środkach transportu

Wchodząc do windy w bloku albo pociągu, Japończycy milkną. Rozmowy telefoniczne są przerywane, podróżujący razem rozmawiają półgłosem albo wcale.
Ma to być oznaka szacunku wobec innych podróżujących – drzemiących, zamyślonych i zmęczonych – jadących z samego rana do pracy lub wracających po długim dniu do domu.

Więcej ciekawostek o zwyczajach w środkach transportu – i wskazówki dotyczące japońskiego słownictwa i z korzystania z nich, znajdziesz w najnowszym e-booku NOBIRU: „Językowy przewodnik po Japonii: Przemieszczanie się.” 

Rytuał śmieciowy

Japończycy traktują segregację śmieci bardzo poważnie. Szczególnie u siebie w domu. Tam, to oni muszą potem rozdzielać te śmieci do właściwych kontenerów w piwnicy ich budynku mieszkalnego lub wystawiać dany rodzaj śmieci w określony dzień przed dom. Bez segregacji już na etapie koszy na śmieci we własnym domu trudno byłoby pozbyć się ich z mieszkania.

Jak działa segregacja śmieci w Japonii?
Segregacja odpadów w Japonii wymaga sporo uwagi. Zasady różnią się w zależności od miasta, a czasem nawet od dzielnicy, dlatego każdy mieszkaniec dostaje specjalną broszurę z instrukcją i przydatnymi ilustracjami. W Tokio podstawowy podział obejmuje m.in. śmieci palne, niepalne, plastikowe opakowania, kartony, butelki PET, szkło i puszki.

Co ciekawe, śmieci nie wyrzuca się wtedy, kiedy się chce – każdy rodzaj ma swój wyznaczony dzień tygodnia. Na przykład: butelki PET we wtorek, a puszki w piątek. Z kolei przedmioty wielkogabarytowe (np. od 30 cm długości) należy zgłaszać z wyprzedzeniem i za dodatkową opłatą. Czasami opłaty można jednak uniknąć, jeśli przedmiot jest plastikowy i potniemy go na mniejsze kawałki, żeby być w stanie wyrzucić z pozostałymi odpadami.  

Recykling w Japonii

Recykling jest też priorytetem w działaniach Japonii na większą skalę. W trakcie planowania Igrzysk Olimpijskich 2020 w Tokio, zadeklarowano, że 99% użytych przedmiotów zostanie ponownie użytych, a 65% odpadów ponownie wykorzystanych (olympics.com). W praktyce, nawet drewno, z którego była zbudowana Wioska Olimpijska w dzielnicy Harumi (Chuo-ku), zostało użyte do budowy na jej miejscu nowej biblioteki miejskiej, centrum dla mieszkańców dzielnicy (中央区 晴海区民センター, https://www.nihonsekkei.co.jp/projects/20062/ ). 

Prezenty w zanadrzu

Prezent za zaproszenie na ślub i za przyjście na ślub. Za okazaną pomoc i w odpowiedzi na prezent. Z okazji spotkania po latach, pójścia do szkoły oraz skończenia jej. Pamiątki przywożone z wakacji za granicą i z wizyty w domu rodzinnym. Od rodziców, partnerów, dzieci, koleżanek i kolegów ze szkoły i pracy.
Okazjom do podarunków nie ma końca i trudno jest je wszystkie przewidzieć. Dlatego właśnie wiele osób kupuje pamiątki na zapas lub trzyma w domu pudełka na wszelki wypadek. Najczęściej są ładnie zapakowane ciastka, herbatniki i słodycze przeróżnych kształtów.
Dzięki kryzysowym zapasom mogą niespodziewanie wymienić grzeczności, okazać szacunek czy wdzięczność.

Mówienie „nie” bez mówienia „nie”

Ten zwyczaj zauważycie dopiero podczas rozmowy. Zasady dobrego wychowania wymagają od Japończyków, by byli pomocni. Ale nie zawsze można spełnić wszystkie prośby. Odmowa mogłaby być jednak źródłem zawodu dla proszącego, dlatego unika się bezpośredniej konfrontacji, a zamiast „nie”, mówi się np. „hmm, to będzie trudne… (難しいですね。。。)” wypowiadane z charakterystycznym sykiem powietrza wdychanego przez wystawione w przepraszającym uśmiechu zęby.

To tak zwana „strategia zachowania twarzy”. Jak pokazują badania Davida Barnlunda (Barnlund, D. (1989). Communicative Styles of Japanese and Americans. Wadsworth), komunikacja w Japonii często unika dosadności, a odmowa ubrana w miękkie słowa pozwala obu stronom wyjść z sytuacji z poczuciem wzajemnego szacunku.

Dyskretne sprzątanie po sobie (i po innych)

Wychodząc z pociągu, restauracji czy parku, Japończycy rozglądają się za sobą, by nie zostawić żadnych rzeczy czy śmieci. Ale często idzie to krok dalej. Jeśli obok jednego z nielicznych na ulicy czy budynku koszy leży jakiś śmieć, są osoby które podnoszą go i wyrzucają razem ze swoim. Kiedy książki na półce w księgarni są porozrzucane, są osoby, które po wybraniu jednej, ułożą resztę w należytym porządku. Jeśli wiatr przewróci zaparkowane rowery, są osoby, które parkując swój rower obok – popodnoszą je zanim odejdą do swoich zajęć . 

Świat zwrócił uwagę na ten zwyczaj podczas Mistrzostw Świata w piłce nożnej w 2018 roku, kiedy japońscy kibice posprzątali stadion i szatnie po meczach swojej drużyny. Takie zachowanie budziło zdziwienie mieszkańców Zachodu, ale kulturze japońskiej sprzątania przed wyjściem skądś uczą się już dzieci w szkole podstawowej, kiedy wspólnie sprzątają klasę po lekcjach. 

Interesuje Cię język japoński? 

Odwiedź nasz sklep NOBIRU i sprawdź nasze materiały do samodzielnej nauki japońskiego.